BASILICAS VISIGODAS: SAN JUAN DE BAÑOS

Se lle preguntásemos a calquera estudante de artes agora mesmo, moitos recoñecerían a basílica de San Juan de Baños e moitos outros a recoñecerían ao ver unha foto, como mínimo soaríalles familiar o nome. Pero, sabemos realmente algo sobre ela? Probablemente saibamos pouco desta basílica fose do que os contidos básicos comprenden, e realmente é unha pena, pois é unha peza arquitectónica non soamente preciosa, pero cunha gran relevancia histórica.

A basílica é, a parte dun edificio relixioso, un monumento. Poderíamos considerala mesmo unha ofrenda, pois foi mandada construír polo rei visigodo Recesvinto no século VII, tras recuperarse dunha enfermidade dos rís pouco despois de beber auga da fonte de San Juan, situada á dereita da basílica. Por iso, esta fonte coñécese tambien como a fonte de Recesvinto. Pero esta non soamente foi coñecida polos visigodos, hai escritos que pertencen aos celtas e aos romanos nos que podemos atopar evidencias de que estes dous pobos coñecían previamente deste manancial. Parece ser que a fonte de San Juan sempre tivo boa fama, pois todos os pobos que a coñecían recalcaban a calidade da súa auga, algúns chegando a considerala un milagre. En tempos romanos existía un templo na zona dedicado ao deus Esculapio, e neste templo había unha dedicatoria votiva ás deusas da fonte, que dicía así: Despois, en épocas cristiás se santifico o lugar, dedicándolle a fonte á San Juan bautista. Hoxe en día aínda ten un caudal abundante e trátase dunha das poucas obras hidráulicas e civís que temos do período prerrománico, mesmo aínda se conservan restos orixinais da cisterna que usaban para os baños de inmersión. Volvendo á basílica, conta con tres naves e tres ábsidas, dos cales só o central é orixinal. Antigamente a basílica alargaba á altura dos arcos interiores cuarto e último nunha especie de transepto que se abría sobre unha tripla cabeceira formada por tres capelas rectangulares. Desafortunadamente, en reformas posteriores desapareceron as ábsidas laterais, deixando á basílica cunha planta rectangular e unha cabeceira desfigurada. Con todo, aínda mantén a súa beleza crúa, froito do seu sensato equilibrio de estrutura sinxela e prudente decorado. A porta exterior é arquitectura visigoda pura e dura, cun arco de ferradura cunha clave na que está tallada a cruz patada de Malta cun pequeno escudo cun busto dun deus ou personaxe, froito do dominio dos visigodos no campo da ourivaría. No interior podemos atopar os típicos arcos visigodos sobre columnas de mármore reutilizadas, que atopamos en cores gris, beige e rosa, cuns capiteis que contrastan xunto aos perpiaños dos muros, que son de pedra calcaria dura dunha cor beige pálida. De todos os capiteis, soamente un é auténtico romano, de orde corintia. O resto son imitacións feitas en época visigoda. No arco triunfal contemplamos outra vez a cruz patada cunha lápida de mármore arriba, que ten unha dedicatoria escrita de forma moi poética: "Precursor do señor, mártir Juan Bautista posúe esta casa, construída como don eterno a cal, eu mesmo, Recesvinto rei, devoto e amador do teu nome, dediqueiche, por dereito propio, no ano terceiro, despois do décimo como compañeiro inclito do reino. En Éraa seiscentos noventa e nove." O valor histórico desta basílica é incalculable, e sinceramente, penso que todos deberían ter a experiencia de visitala algún día, eu mesmo penso en facelo, pois xa non é soamente por conectar espiritualmente cunha reliquia tan accesible, senón que é unha delicia poder visitar un monumento histórico a tiro de pedra. Deberíamos valorar máis o que temos, e a consecuencia, deberíamos valorar máis a basílica de San Juan de Baños.